نقد و بررسی مطالعه فلسفه سیاسی اسلامی در غرب

محسن رضوانی

فلسفه سیاسی

دکتری

دکترمحمد لگن هاوزن

منصور میر احمدی

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

1389

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

مطالعه فلسفه سیاسی اسلامی در غرب مربوط به دوره معاصر و به ویژه نیم قرن اخیر . در این مدت اندیشمندان غربی آثار متعددی نگاشتند که عمده آنها مورد توجه محافل علمی و نیازمند نقد و بررسی است . با بررسی آثار مذکور می‌توان چهار رهیافت تاریخی ، تفسیری ، انتقادی و توصیفی را شناسایی ، صورتبندی و مورد نقد قرار داد . " رهیافت تاریخی " نخستین رهیافتی است که اعتقادی به اصالت فلسفه سیاسی اسلامی ندارد. بر اساس این رهیافت فیلسوف اسلامی نقشی در تولید فلسفه سیاسی ندارد بلکه متأثر و مقلد آموزه‌های یونانی یا آموزه‌های اسلامی است . مطالعه اندیشمندان همچون دبور ، والزر ، روزنتال و فرانک در این رهیافت قرار می‌گیرد . مشکل اصلی رهیافت تاریخی صرفا فهم نادرست آموزه‌های اسلامی نیست بلکه نسبت به فلسفه سیاسی یونانی نیز فهم ناقص و عمدتا با واسطه و متأثر از رهیافت مدرن دارد . " رهیافت تفسیری " در نقد رهیافت تاریخی به اصالت فلسفه سیاسی اسلامی اعتقاد دارد . بر اساس این رهیافت هر چند فیلسوف سیاسی اسلامی متأثر از آموزه‌های یونانی و آموزه‌های اسلامی است ، اما به معنای تقلید نیست بلکه به معنای تولید فلسفه سیاسی جدید است . اندیشمندانی همچون اشتراوس ، کربن ، مهدی ، باتروث ، گالستون و پرنز بر اساس این رهیافت به مطالعه فلسفه سیاسی اسلامی پرداختند . مشکل اصلی رهیافت تفسیری نه در مبانی و کلیات بلکه در مسائل و جزئیات است . " رهیافت انتقادی " با نقد رهیافت تفسیری به نفی فلسفه سیاسی اسلامی می‌رسد . این رهیافت هر چند تلاش می‌کند خود را مجزای دو رهیافت پیشین بداند اما پبیوند مشترکی با رهیافت تاریخی پیدا می‌کند . لیمن و گوتاس اندیشمندانی هستند که در این رهیافت قرار دارند . مشکل اصلی رهیافت انتقادی علاوه بر استفاده از منابع دست دوم ، فهم نادرست فلسفه سیاسی و خلط آن با اندیشه سیاسی و نظریه سیاسی و حتی تنزل آن در حد علم سیاسی و جامعه‌شناسی سیاسی است . " رهیافت توصیفی " آخرین رهیافتی است که استقلال و موضع مشخص و منسجمی ندارد . مطالعه لمبتون ، دایبر ، بلک ، کرون و لحود را می‌توان در این رهیافت قرار داد . مشکل اصلی رهیافت توصیفی ناهماهنگی روشی و محتوایی می‌باشد که ناشی از استفاده نادرست منابع سه رهیافت مذکور بدون توجه به اختلاف رهیافت‌های مطالعاتی است . واژگان کلیدی : فلسفه سیاسی ، فلسفه سیاسی اسلامی ، غرب‌شناسی ، رهیافت تاریخی ، رهیافت تفسیری ، رهیافت انتقادی ، رهیافت توصیفی ؛

1420